Μετά την κατάληψη της Ρόδου, το έτος 1522 μ.Χ. και της Κω το 1523 μ.Χ. από
τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, άρχισε ο οθωμανικός εποικισμός των νησιών και
για ότι αφορά την Κω σταδιακά δημιουργήθηκαν έξω από την περιτειχισμένη πόλη,
“Χώρα”, οι συνοικίες των χριστιανών και μουσουλμάνων.

Οι συνοικίες ήταν τρεις : η Άσπα, που εκτεινόταν από την πλατεία του Φόρου
προς τα νότιο – δυτικά, που φιλοξενούσε χριστιανικό πληθυσμό, η πυκνοδομημένη
μεγάλη μουσουλμανική συνοικία Χαλουβαζιά γύρω από την Άσπα και ο
προσφυγικός συνοικισμός της περιόδου της Τουρκοκρατίας Κρητκά / Κουμπουρνού,
στο δυτικό τμήμα της πόλης.

Ο ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 6,6 της κλίμακας Ρίχτερ, που εκδηλώθηκε το
πρωί της 23ης Απριλίου 1933, ο οποίος συγκλόνισε την Κω, προκάλεσε την
κατάρρευση των περισσοτέρων σπιτιών του Οικισμού (Χώρα), ενώ σημαντικές
βλάβες διαπιστώθηκαν σε όσα δεν είχαν καταρρεύσει, καθώς και σε αρκετά
κτίσματα της μουσουλμανικής και της χριστιανικής συνοικίας Άσπα, γύρω από τον
Ναό της Αγίας Παρασκευής. Ο έλεγχος που ακολούθησε κατέδειξε ότι μόνο λίγα
κτίρια μπορούσαν να αποκατασταθούν, ενώ τα περισσότερα θεωρήθηκαν
ετοιμόρροπα.

Πριν το σεισμό, στην πυκνοδομημένη γειτονιά της μεγάλης μουσουλμανικής
συνοικίας του δυτικού τομέας της πόλης, στην περιοχή γύρω από την σημερινή
πλατεία Εθν. Μακαρίου με την επωνυμία Αττίκ, βρισκόταν το τζαμί “Αττίκ” και η
παρακείμενη μουσουλμανική κρήνη, παρουσίες που αποτελούσαν σημεία
αναφοράς των κατοικιών της σε ένα κομβικό σημείο διέλευσης από το λιμάνι προς
την μουσουλμανική συνοικία και τις νότιες εξοχικές περιοχές και αντίστροφα.

Μετά τον σεισμό του ’33 και στα χρόνια που ακολούθησαν, η ανασκαφική
δραστηριότητα που αναπτύχθηκε με έντονους ρυθμούς στον αστικό ιστό και στην
περιφέρεια, έφερε στο φως σημαντικές ζώνες αρχαιοτήτων. Στην πλατεία Εθν.
Μακαρίου και στον ευρύτερο χώρο της δυτικά και βόρεια, ανέδειξε το Αρχαίο Στάδιο
και στον αρχαιολογικό χώρο των βορείων Θερμών, καθώς και ένα μικρό
αρχαιολογικό χώρο – μικρή Ρωμαϊκή Οικία – με ορατά κτίσματα της Ρωμαϊκής
περιόδου, στην συμβολή των οδών Εθνάρχου Μακαρίου και Γαλλίας.

Στο πλαίσιο των επεμβάσεων που το νέο ρυθμιστικό σχέδιο επέβαλε,
διανοίχτηκε η οδός Κολοκοτρώνη ανατολικά της πλατείας Εθνάρχου Μακαρίου,
διάνοιξη που στόχευε στη σύνδεση της πρώην μουσουλμανικής συνοικίας
Χαλουβαζιά με το νέο κέντρο και το λιμάνι, όπως και η οδός Ε. Βενιζέλου ως άξονας
που θα συνέδεε με το κέντρο τις δυτικές περιοχές πλησίον του Αρχαίου Σταδίου.

Για την διάνοιξη των οδών έγινε η κατάτμηση του ανατολικού και του νότιου
τμήματος του περιβάλλοντος χώρου του τεμένους Αττίκ, καταργώντας τα εκεί
υφιστάμενα μουσουλμανικά κοιμητήρια, κατάτμηση που αντιστοιχεί στο σημερινό
τμήμα της οδού Κολοκοτρώνη μεταξύ των οδών Ε. Βενιζέλου και Πασανικολάκη,
όπως και στην Ε. Βενιζέλου στο τμήμα που διέρχεται μπροστά από την πλατεία Ε.
Μακαρίου. Σχετικά αναφέρεται το Ιταλικό κτηματολογικό διάγραμμα για την ύπαρξη
των δυο κοιμητηρίων και για τα τμήματα τους που κατατμήθηκαν και “περιήλθαν εις
τον Δημόσιο δρόμο”, με την πράξη (Atto 119 del 1938 – Πράξη 119 του 1938).

Στην πλατεία Ε. Μακαρίου, το τέμενος Αττίκ χωροθετημένο στην ανατολική
πλευρά της δεσπόζει εκτότε στον χώρο με την παρουσία του, περιφραγμένο από ένα
ψηλό λιθόκτιστο περίβολο και αποτελεί ένα από τα πέντε εναπομείναντα σήμερα
μουσουλμανικά τεμένη της Κω.

Στον Τόμο “Ιστορία της Νήσου Κω” ο ιστορικός Βασίλης Χατζηβασιλείου με
αναφορά στα τεμένη της Κω γράφει “Από το ημερολόγιο της Νομαρχίας
Αρχιπελάγους πληροφορούμαστε ότι το 1886 η Κως είχε 17 τεμένη, 2 τεκέδες, 8
εκκλησίες (προφανώς ενοριακές) και 1 συναγωγή των Εβραίων. Πέντε από εκείνα τα
τεμένη σώζονται ως τις μέρες μας και αποτελούν τα μοναδικά δείγματα
μουσουλμανικής τέχνης στο νησί”. Πρόκειται για το τέμενος Gazi Hassan Pascia, το
τέμενος Defterdar, το τέμενος Moruk, το τέμενος Attik, το τέμενος στο Πλατάνι και
τον μιναρέ από το Eski τζαμί. {…}

Μια μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την πύλη του περιβόλου του τεμένους
Αττίκ αναφέρει ότι : “To τέμενος ανακαινίσθηκε το έτος εγίρας 1310 δηλαδή το έτος
1892 μ.Χ. μετά από διαταγή του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄. Το τέμενος είχε
καταντήσει να είναι φωλιά πουλιών και η ανακαίνιση έγινε από τον Σεγίτ Ελ Χάτζ
Χασσάν με ένα νέο στυλ και μακάρι να φτιαχνόντουσαν και άλλα όμοια. Δυο
ενάρετοι κατέγραψαν την ολοκλήρωση των εργασιών. Ο θεός θα θεωρήσει τον
Σουλτάνο Αμπτούλ Χαμίτ Β΄ ως άνθρωπο καλών πράξεων”.